Łącznik instalacyjny to najprostszy łącznik elektryczny przeznaczony do załączania i wyłączania prądów roboczych w instalacjach niskiego napięcia, np. instalacji oświetlenia. Łączniki takie nie są zabezpieczeniami elektrycznymi.
Umożliwiają czynności łączeniowe w obwodach elektrycznych. W instalacjach używa się łączników do załączania i wyłączania źródeł światła oraz innych odbiorników energii elektrycznej. Na ogół są to łączniki klawiszowe, o dużych łatwych do manipulowania przyciskach klawiszowych, w estetycznych obudowach o kształtach i barwach, które łatwo dopasować do wystroju wnętrz[1].
Montowane są w puszkach jako łączniki podtynkowe, wtynkowe i natynkowe oraz stosowane na listwach i kanałach instalacyjnych. Budowane najczęściej są na napięcia 250 V i prądy znamionowe 6 A lub rzadziej 10 A. Ze względu na rodzaj mechanizmu powodującego zmianę położenia styków dzieli się je na dźwigniowe, pokrętne i klawiszowe (stosowane najczęściej).
Przy wyłączaniu łącznikiem instalacyjnym prądów roboczych powstaje między jego stykami łuk elektryczny. W zakresie ich prądów znamionowych nie jest konieczne jednak stosowanie komór gaszeniowych. Wystarczające jest stosowanie napędu migowego, który z dużą prędkością, niezależnie od sposobu manipulowania, pozwala zamykać i otwierać styki łącznika[2].
Łączniki instalacyjne w domowej instalacji elektrycznej
Przycisk dzwonkowy - wyposażony jest w pojedynczy przycisk, dokonuje łączenia w obrębie pojedynczego obwodu, po puszczeniu przycisku sprężyna samoczynnie odbija przycisk powodując rozłączenie.
Łącznik pojedynczy - wyposażony jest w pojedynczy przycisk, dokonuje łączenia w obrębie pojedynczego obwodu, działa na zasadzie przełącznika (sprężyna nie odbija z powrotem po puszczeniu przycisku).
Łącznik dwubiegunowy - wyposażony jest w pojedynczy przycisk, dokonuje łączenia dwóch obwodów, działa na zasadzie przełącznika (sprężyna nie odbija z powrotem po puszczeniu przycisku). Stosowany np. kiedy istnieją 2 obwody pod różnymi napięciami (przykładowo 230V i 6V) wymagające wspólnego włączania/wyłączania.
Łącznik świecznikowy - wyposażony w 2 lub więcej przycisków, przeznaczony do żyrandoli (podzielonych na 2 lub więcej stref).
Łącznik schodowy - włącznik łączony w pary (parter – górne piętro) – przełączenie jednego łącznika z pary powoduje zmianę stanu obwodu (otwarty/zamknięty) na stan przeciwny. Stosowany na klatkach schodowych – np. można włączyć światło na parterze, a po wejściu na górę wyłączyć je drugim przyciskiem.
Łącznik krzyżowy (ang. crossbar switch[3]) - włącznik wstawiany w liczbie jednego lub więcej pomiędzy dwa końcowe włączniki schodowe, aby umożliwić stosowanie instalacji schodowej dla dowolnej ilości kondygnacji.
Łącznik żaluzjowy - wyposażony w dwa przyciski lub jeden przycisk trójstanowy – pozwala na łączenie w obrębie dwóch oddzielnych obwodów, ale uniemożliwia łączenie ich jednocześnie. Stosowany np. do żaluzji (podnoszenie/opuszczanie).